Lew (Panthera leo) – duży, mięsożerny ssak lądowy z rodziny kotowatych, drugi po tygrysie – co do wielkości – wśród czterech ryczących wielkich kotów. Jedyny kot żyjący w zorganizowanych grupachsocjalnych , zaliczany do tzw. wielkiej piatki Afryki – pięciu najbardziej niebezpiecznych zwierząt afrykańskich (słoń, nosorożec, bawół, lew i lampart). Samiec lwa, łatwo rozpoznawalny po grzywie, może ważyć 150–250 kg. Największy znany samiec ważył 375 kg, był to lew o imieniu Simba, żył on do 1970 roku w Colchester Zoo. Samice są znacznie mniejsze, ważą 110–160 kg (największe 185 kg) i nie mają grzywy. Samce zajmują się zdobywaniem i obroną terytorium oraz ochroną stada i zapładnianiem samic. Samice polują i opiekują się lwiątkami. Lwy zamieszkiwały niegdyś Afrykę, Azję iEuropę, a jeśli uznać lwy amerykanskie za podgatunek Panthera leo – to również Amerykę Północną i Południową. Współcześnie występują tylko w Afryce, gdzie są narażone na wyginięcie i szczątkowo w Iindiach, gdzie ich stan liczebny określony został jako krytyczny.
Charakterystyka
Długość całkowita | 200–330 cm, maks. 350 cm |
Długość (bez ogona) | 140–230 cm |
Długość ogona | 60–100 cm |
Wysokość | 80–120 cm |
Masa ciała | 150–250 kg, rek. 375 kg (samce); 100–160 kg (samice) |
Liczba chromosomów | 2n=38[17] |
Pożywienie | duże i małe kręgowce – od młodych słoni po antylopy |
Lwy rozmnażają się przez cały rok. Gdy samica wchodzi w ruję, jej gruczoły zaczynają wydzielać intensywną woń. Samiec wyczuwa ją węchem, w czym pomaga mu narząd Jacobsona. Samica wybiera partnera spośród dorosłych lwów ze stada, a następnie oddala się z nim na kilka dni. Przez ten czas para kopuluje kilkadziesiąt razy dziennie, w przerwach liżąc się i łasząc do siebie.
Tryb Zycia
Lwy jako jedyne kotowate żyją w grupach rodzinnych. Stado składa się z 3–30 osobników – spokrewnionych samic, ich potomstwa obojga płci i kilku niespokrewnionych samców, których głównym zadaniem jest obrona terytorium i zapładnianie samic. Odnotowano tylko dwa przypadki obecności niespokrewnionych samic w stadzie[29] W stadzie może być jeden samiec (typowe dla populacji z Tsavo[30]) lub koalicja 2–4 samców. Większość stad liczy od 2 do 12 dorosłych osobników. Wielkość, liczba i zagęszczenie stad są uzależnione od dostępności pokarmu oraz liczebności lwów na danym obszarze[31].
Każde stado ma swoją własną hierarchię, w której najsłabszy samiec ma rangę wyższą od samic. Samce stale rywalizują o przywództwo nad stadem z innymi lwami i rzadko zdarza się, by samiec lwa żył w jednym stadzie dłużej niż 3 lata. Jeśli przewodzący samiec zostanie pokonany przez innego, odchodzi od stada i z reguły już nigdy do niego nie wraca.
Młode samice zwykle pozostają w stadzie na stałe, młode samce opuszczają stado po osiągnięciu dojrzałości płciowe.
Białe Lwy
Doniesienia o istnieniu białych lwów na terenie Afryki były znane od stuleci. Wobec braku namacalnych dowodów były przez długi czas uważane za wytwór wierzeń, legend czy mitów. Obecnie wiadomo, że oprócz spotykanych osobników albinotycznych wśród lwów zdarzają się przypadki naturalnego, całkowicie białego ubarwienia. Jest to spowodowane działaniem genu recesywnego, występującego u obojga rodziców, co zdarza się bardzo rzadko.
Pierwszy udokumentowany przypadek napotkania białego lwa pochodzi z 1928 roku. Kolejne przypadki odnotowano w latach 40. i 50. XX w. W 1975 w przylegającym do Parku Krugera prywatnym rezerwacie Timbavati znaleziono miot złożony z dwóch całkowicie białych (samiec i samica) i jednego normalnie ubarwionego lwiątka (samica). Białe lwiątka zaliczane do podgatunku Panthera leo krugeri zostały przewiezione do ogrodu zoologicznego w Pretorii. Zyskały rozgłos dzięki książkom Chrisa McBride'a "The White Lions of Timbavati" i "Operation White Lion". Białe lwiątka, w przeciwieństwie do normalnie ubarwionych, nie mają cętek na skórze, rodzą się niemal całkowicie białe. Z wiekiem ich futro ciemnieje, nabierając koloru kości słoniowej lub kremowego. W ogrodach zoologicznych zdarzają się również przypadki narodzin lwiątek o nietypowo jasnym ubarwieniu zbliżonym do białego.
W Czerwonej Księdze IUCN lew figuruje w dwóch pozycjach. Afrykański Panthera leo został zaliczony do kategorii VU[2] (gatunki narażone, które mogą wymrzeć stosunkowo niedługo), natomiast indyjski Panthera leo persica został zaliczony do gatunków krytycznie zagrożonych wyginięciem (kategoria CR)[16].
W załączniku II konwencji waszyngtońskiej (CITES Appendix II) ujęte są wszystkie kotowate (P. l. persica figuruje w załączniku I)[45].
W niektórych krajach wprowadzono całkowity zakaz polowań na lwy (Angola, Kamerun, Demokratyczna Republika Konga, Gabon, Ghana,Malawi, Mauretania, Niger, Nigeria, Rwanda), w innych polowania dopuszczalne są jedynie w przypadkach tzw. "problematycznych", dotyczących lwów nagminnie atakujących stada zwierząt hodowlanych oraz w przypadkach stanowiących zagrożenie dla ludzi. W Burundi,Gwinei Bissau, Lesotho, Namibii, Suazi i RPA brak regulacji prawnych w kwestii ochrony lwów[29].
W celu złagodzenia konfliktu pomiędzy człowiekiem i lwem, ochrony zwierząt przed skutkami epidemii oraz innych czynników wynikających z ograniczania dostępnych dla nich obszarów podejmowane są szeroko zakrojone programy ochrony lwów w parkach narodowych i rezerwatach. W Indiach przygotowywany jest projekt reintrodukcji drugiej niezależnej populacji lwów indyjskich w Kuno Wildlife Sanctuary (Madhya Pradesh)[46].
Program monitorowania lwów za pomocą nadajników GPS wprowadzany w Kamerunie od 2006 ma pomóc farmerom w ochronie stad hodowlanych[47].
Niezależnie od podejmowanej ochrony zwierząt żyjących na wolności na całym świecie prowadzone są programy hodowlane w ogrodach zoologicznych.
Sztuka
Lew był jednym z pierwszych zwierząt portretowanych przez człowieka. Jego wizerunki można odnaleźć na malowidłach skalnych liczących 15 000 lat (m.in. w jaskini Lascaux). W starożytności zwierzęta te były uosobieniem władzy i potęgi, stąd częste ich przedstawienia jako bóstwa i symbole królów, zwłaszcza w Egipcie (bogowie Sechmet, Dedun, Maahes, rzeźba lwa z głową faraona –Sfinks). Zwierzęta te występowały także w sztuce Babilonu.
Wielu malarzy uwieczniało lwy na swoich obrazach, m.in. Rembrandt, Albrecht Dürer, Gustav Klimt, Francesco Hayez, Henri Rousseau iPeter Paul Rubens.
Ludzie obawiają się lwich ataków. Ograniczanie areałów osobniczych dzikich zwierząt zmusza je do poszukiwania źródeł żywności, a takie znajdują bez problemu w pobliżu osiedli ludzkich. Rozwijająca się turystyka również zbliża ludzkie drogi do lwich ścieżek. Lwy atakują czasem zwierzęta hodowlane znajdujące się w ich zasięgu. Zdarza się też, że wybierają człowieka jako zdobycz. Przypadki takie nie należą do częstych i na większości terenów zamieszkiwanych przez lwy nie stanowią poważniejszego problemu. Dzikie bawoły zabijają co roku więcej osób niż lwy. Masajowie ze swoimi stadami bydła koegzystują z lwami we wschodniej Afryce od czasów historycznych. Lwy rzadko napadają na żywy inwentarz, jeśli mają dostęp do swojego typowego pożywienia. Typowym zachowaniem lwa na widok uniesionej sylwetki człowieka jest zmiana kierunku na przeciwny do kierunku ruchu człowieka[14].
Pierwotne lwy prawdopodobnie nie miały grzywy[10][19]. Ten element dymorfizmu płciowego lwów pojawił się przypuszczalnie pomiędzy 320 000 a 190 000 lat temu.
Lwia grzywa jest uważana za oznakę zdrowia samca, im bujniejsza, tym silniejszy i sprawniejszy jest noszący ją osobnik. Badania wykazały, że na wybór partnera przez samicę duży wpływ ma wygląd jego grzywy. Samce z dłuższą grzywą i ciemniejszymi włosami są częściej wybierane przez samice[20]. Groźnie wyglądająca grzywa zwiększa przewagę samca broniącego terytorium stada, stanowi naturalną ochronę głowy i szyi podczas walki, a tym samym zwiększa szanse przetrwania samicy i jej młodych. Bujna grzywa nie występuje u samców przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. U wykastrowanych samców grzywa się nie rozwija, a jeśli była rozwinięta przed kastracją, może nawet zaniknąć[21]. Minusem tej ozdoby jest to, że znacznie trudniej jest z nią poruszać się bezszelestnie. Grzywa ciemnieje wraz z wiekiem lwa.
Najczęściej wyróżniane podgatunki lub rasy geograficzne | ||
---|---|---|
P. l. azandica lub anzandicus (Allen, 1924) lew północnowschodniokongijski |
Kongo północno-wschodnie | |
P. l. bleyenberghi(*) (Lönnberg, 1914) lew angolski, lew z Katangi |
Angola, Zimbabwe, południowe Kongo, Katanga | |
P. l. hollisteri Meyer, 1826 lew kongijski |
wschodnie wybrzeże Jeziora Wiktorii | |
P. l. kamptzi (Matschie, 1900) |
północny Kamerun i rejon na południe od jeziora Czad | |
P. l. krugeri(*) (Roberts, 1929) lew południowoafrykański |
Afryka Południowa, Transwal | |
P. l. massaica(*) (lub massaicus) (Neumann, 1900) lew masajski |
Afryka Wschodnia – Kenia, Tanzania, Abisynia, Tanganika, Mozambik | |
Panthera leo nubica de Blainville, 1843 lew wschodnioafrykański |
Kenia, Tanzania | |
P. l. nyanzae (Heller, 1913) |
Uganda | |
P. l. persica(*) Meyer, 1826 lew azjatycki, perski lub indyjski |
Indie, ok. 360 osobników (2005) | |
P. l. senegalensis(*) (Meyer 1826) lew zachodnioafrykański lub senegalski |
Afryka Zachodnia, Senegal | |
P. l. verneyi (Roberts, 1948) lew kalaharyjski |
Botswana |